Historia

Historia

Historia puckiej fary w świetle najnowszych badań architektonicznych

 

Parafia pucka jest jedną z najstarszych na Pomorzu a na pewno w powiecie puckim. Pewnym jest, że powstała w wieku XII a najprawdopodobniej już w I połowie, krótko po przyłączeniu Pomorza do państwa piastowskiego przez Bolesława Krzywoustego (1116 rok).

Materialne ślady istnienia w Pucku kościoła parafialnego sięgają wieku XIII. Znaleźć je można w dzisiejszej Farze. Są nimi kamienne podwaliny pod filarami we wnętrzu świątyni. Te fundamenty to relikty dawnego romańskiego kościoła, który powstał najprawdopodobniej w II połowie XIII wieku po przekształceniu osady targowej w kasztelanię nadmorską. Do tego romańskiego kościoła w ostatnich latach istnienia kasztelani – przed 1309 rokiem – dobudowano istniejącą do dziś wieżę z dekoracyjnym ceglanym fryzem o motywie krzyżujących się półkolistych arkadek. Był to czas zagrożenia krzyżackiego dlatego wieża zyskała charakter obronny.

Obecną świątynię postawiono już w czasach krzyżackich pomiędzy rokiem 1330 a 1400. Z dawnego kościoła pozostała wieża i fundamenty filarów nawy głównej. Najstarsza, bo sprzed 1348 roku jest ściana północna kościoła z kaplicami a pozostałe ściany łącznie z łukiem tęczowym i filarami powstały nieco później, bo w II połowie XIV wieku.

W wieku XV za czasów patronatu cysterek żarnowieckich dostawiono wspaniały dwunastodzielny szczyt wschodni i pierwotne oddzielne zadaszenie każdej nawy, zastąpiono w roku 1496 ogromnym dachem z  zachowaną pierwotną więźbą dachową.

W latach 1556 – 1589 kościół znalazł się w rękach luteran. Zwrócony katolikom musiał jednak być bardzo zniszczony, gdyż badania wykazały, że w tym czasie przelicowano lub też wykonano od nowa większą część ściany południowej, przebudowano kruchtę południową i kaplicę przywieżową oraz dobudowano kaplicę św. Krzyża – dziś Judyckiego. Inwestycje końca XVI wieku i wieku XVII są dziełem starostów puckich z rodu Wejherów, Rady Miasta oraz rodu Judyckich. W roku 1597 starosta pucki Ernest Wejher wraz z żoną Anną z Mortęskich ufundował kaplicę grobową przy południowej stronie wieży kościoła. Syn Ernesta Jan w 1623 roku ufundował ołtarz z obrazami Hermana Hana. Wnuk Ernesta – Jakub Wejher, wojewoda malborski i założyciel Wejherowa ufundował w 1637 roku kutą kratę roboty gdańskiej zamykającą kaplicę. Z końca XVI wieku pochodzi też południowa kaplica św. Krzyża, ufundowana przez radnych miejskich. W 1633 roku  kaplicę tę nabył ks. Mateusz Judycki. Za jego sprawą kaplicę przebudowano dodając kryptę grzebalną. Ufundowany przez Judyckiego w 1640 roku ołtarz nieco przebudowany w poł. XVIII wieku przetrwał w kaplicy do naszych czasów. W 1645 roku roboty murarskie wykonano jeszcze w prezbiterium kładąc dwuprzęsłowe sklepienie, by w 1663 roku pod nim na północnej ścianie umieścić dwa cenne obrazy o tematyce kontrreformacyjnej.

Wiek XVIII przyniósł nowych darczyńców: rodzinę Ross, która w 1730 roku ufundowała uposażenie kaplicy św. Anny i kryptę grobową znajdującą się pod kaplicą.

Około roku 1800 wyposażono świątynię w istniejące do dziś ołtarze:ołtarz główny z czterema przesuwanymi obrazami, dwa boczne: Matki Bożej i św. Antoniego oraz konfesjonały. W nowe ołtarze wkomponowano figury pochodzące najprawdopodobniej z wcześniejszych ołtarzy.

W latach 1892 –96 z inicjatywy ks. Georga Goerke podjęto zakrojone na szeroką skalę prace budowlano konserwatorskie. Zmieniły one w zasadniczy sposób wygląd świątyni i zakończyły prace budowlane. We wnętrzu założono sklepienia w trzech nawach kościoła a kaplicę św. Anny i kaplicę północną przy wieży dodatkowo przebudowano i podwyższono zwieńczając tę pierwszą od zewnątrz szczytem neogotyckim. Powiększono także otwory okienne wstawiając w nowe okna witraże, wykonane przez niemiecką firmę z Linnich koło Inelich Wówczas również zamurowano portal północny oraz wnęki w których pierwotnie umieszczone były okna. We wnętrzu zmianie uległa posadzka kościoła i chór. Przeprowadzono też konserwację całego wyposażenia dodając nowe stacje drogi krzyżowej Dodatkowo uporządkowano obejście wokół kościoła przenosząc cenniejsze płyty nagrobne do jego wnętrza. Pamiątką okresu międzywojennego jest obraz główny z ołtarza w kaplicy Judyckiego.

Od roku 2000 świątynia przeżywa kolejne działania renowacyjno – budowlane. Wymieniono dach kościoła, uzupełniono ubytki lica cegieł, odprowadzono wody opadowe i gruntowe oraz zagospodarowano obejście. W celu osuszenia murów zerwano cementowe tynki wraz z lepikiem. Przeprowadzone przy tej okazji badania architektoniczne datę budowy kościoła przesunęły o 100 lat (z XV na XIV wiek). Kolejnym działaniem ma być przebudowa prezbiterium oraz malowanie wnętrza. Ostatnim etapem będzie renowacja całego wyposażenia.

Patronami kościoła od czasów średniowiecza są święci Apostołowie Piotr i Paweł oraz św. Walenty. Z tej też racji pucka fara jest miejscem ważnym dla rybaków znad tzw. Małego Morza oraz wszystkich, którzy szukają autentycznej miłości. Rybacy z półwyspu helskiego w dniu odpustu (zawsze ostatnia sobota i niedziela czerwca) przybywają tu na odświętnie przystrojonych kutrach, by tu u św. Piotra Rybaka błagać o wstawiennictwo. Odpustowa Msza św. dla rybaków sprawowana jest na ołtarzu polowym w porcie rybackim, u stóp puckiej fary. Uzupełnieniem przeżyć religijnych jest szereg atrakcji proponowanych w odbywającym się festynie. Każdego też roku 10 lutego uroczyście obchodzona jest rocznica zaślubin Polski z Morzem. Wówczas to pucka fara i port staje się miejscem centralnych obchodów tego święta z udziałem najwyższych przedstawicieli władz państwowych i kościelnych.

 

Ks. Proboszcz Jerzy Kunca

Artykuł z biuletynu parafialnego Fara z listopada 2009.